نویسنده: حجت الاسلام و المسلمین یدالله حبیبی
اوصاف جامعه پس از ظهور
اعتقاد به منجی وصف مشترك همه ادیان الهی است و ریشه در نهاد كمال خواهی انسان دارد كه منتظر تحقق وعده‌های الهی در این دنیاست و تاكنون این خواسته او برآورد نشده است. جامعه پس از ظهور منجی از چه اوصافی برخوردار است از جمله سئوالها و كنجكاوی‌های نوع انسانهاست كه دوست دارند آن چشم انداز را حدس بزنند و یا در صورت امكان ببینند. مهمترین منابع در این باره آثار اسلامی و خاصه شیعی است كه دراین نوشتار مجال تبیین و بررسی كامل این مسئله با استناد به آیات قران و احادیث رسیده از ائمه طاهرین(ع) نیست اما از جمله منابعی كه در اختیار ماست و محدثین زحمت تدوین و تبیین آن را كشیده و در اختیار ما گذاشته‌اند چندین دعای مأثور از زبان امام زمان(عج) برای امت اسلامی یا همان جامعه امام زمانی است. با دقت در مضامین این نوع ادعیه می‌توان منشور آمادگی و حركت به سمت جامعه آرمانی مهدوی را تهیه و اجرایی نمود مضامینی كه گویا همین امروز غریو بلند آن در گوش هر مسلمان منتظر، مسموع و چراغ راه تعالی و كمال او را گوشزد می‌نماید، دعای مورد نظر ما همان است كه مرحوم علامه كفعمی آن را در مصباح آورده و دیگران نیز در كتب ادعیه آن را نقل كرده اند و آغاز آن این گونه است: «اللهم ارزقنا توفیق الطاعه و بعد المعصیه و…..» با استناد به این دعا نكاتی را برای همه مسلمانان و شیعیان و خاصه مردم مسلمان ایران كه در عصر حاضر پرچم مهدویت را به دوش كشیده و امروز هر كوی و برزن را به نشانه شادمانی تولد آن حضرت آذین بندی نموده‌اند متذكر می‌شوم:
1- اولین خواسته در این دعا توفیق اطاعت از حضرت حق تعالی است كه رمز و پایه اصلی حقیقت و هویت انسانی و مایه فخر آدمی است. مطیع حق بودن ثمره معرفت حق تعالی است و توحید ام المعارف و زیربنای سایر اصول اعتقادی است. توفیق در طاعت مزیت بندگی نسبت به سایر بندگان را می‌رساند و تحقق آن مستلزم برخورداری از تلاش و فاعلیت در حد توان و ایجاد قابلیت‌های درونی است كه برایند و همراهی توفیق با عبد خداست و كشف راههای میانبر در رسیدن به حقیقت كه نصیب بندگان موحد می‌گردد. شاهد این معنی فرمایش امیرالمومنین علی(ع) است كه : خدایا این عزت بر من بس كه تو پروردگار من و این افتخار مرا بس كه من بنده تو باشم.
2- دوری از معصیت و نافرمانی از دیگر ویژگی‌های جامعه آماده حضور منجی است. گناه از نوع فردی یا اجتماعی در تضاد با حق و صدق است و زمینه فهم درست را از بین می‌برد. امكان جمع عقلی، شرعی و عرفی بین گناه و صواب وجود ندارد، چگونه است كه بعضی به ظواهر و آداب و هزینه كردن خود را مرید امام زمان(عج) نشان می‌دهند لیكن در عمل گناه می‌كنند.
3- كرامت جامعه در سایه هدایت و ایستادگی از دیگر شاخص‌های جامعه امام زمانی است. خداوند متعال همه ابنای بشر را ذاتاً كریم آفریده و بر سایر موجودات برتری داده و برای درك كرامت اكتسابی معیار ایمان، تقوا، علم و جهاد فی سبیل الله را منظور نموده است. اگر جامعه دارای كرامت باشد یا آحاد آن از احساس كرامت برخوردار گردد هرگز به ضدارزشها فكر نمی كند و اجازه اهانت به خود را به دیگران نمی‌دهد. از امیر كلام بخوانیم كه فرمود: كسی كه نفسش را گرامی بدارد هرگز با گناه به آن اهانت نمی ورزد.اگر رویكرد ما به كارگیری راهبرد كرامت در هدایت و تذكر به غافلین همراه با استمرار باشد بی تردید نتایج ملموس‌تری را شاهد خواهیم بود.
4- «سدد الستنا بالصواب و الحكمه»دیگر اصل جامعه امام زمانی در اخلاق فردی و اجتماعی و مناسبات انسانی است. تصور كنید كه همه یا اكثریت جامعه و بخصوص خواص و خطیبان وقتی سخن می‌گویند از هر نوع سستی و كجی و عوام فریبی به دور بوده و در مقابل از غنای معنوی و زیبایی ظاهری و مشحون از آرایه‌های ادبی باشند چه فضای معنوی بر جامعه حاكم خواهد بود. بر اساس ادله، مطالعات و مشاهدات بیشتر ناهنجاری‌ها از مسیر زبان یا تحت تأثیر زبان، گویش و گفتگوهاست در حدیث نبوی آمده اگر مردم زیاده گویی نداشتند و قلوبشان محل تلاقی هر چیزی نبود می‌دیدند و می‌شنیدند هر آنچه انبیاء (ص) دیده و شنیده‌اند.
5- علم و آگاهی آن هم از نوع قلبی و ریشه دار از دیگر شاخصه‌های جامعه الهی امام زمانی است. علم ثروت پایان ناپذیر است و همه مسیرهای رشد ،تعالی و توسعه از دالان آن عبور می‌كند.علم صفت الهی است كه در نهاد آدمی به ودیعت گذاشته شده و بالاترین و والاترین مرتبه آن شناخت حق و ذات حق تعالی و بعد آثار و قلمرو سایر عوالم هستی را در بر می‌گیرد كه اگر هوشمندانه به جهان و تحولات آن بنگریم خواهیم یافت كه قدرتهای بزرگ جهان قبل از هر چیز به دانش و مهارت استفاده از آن دست یافته و مسیر پیشرفت خود را پیموده اند و با آنكه پس از انقلاب اسلامی در این موضوع پیشرفتهای خوبی داشته‌ایم لیكن در برابر آرمانها، انتظارات و در مقایسه با رقبا راه زیادی را بایستی طی كنیم خوشبختانه در برنامه راهبردی كشور در افق 1404 این نگاه و نیاز دیده شده است پس وظیفه مجموعه مدیران نظام است كه این جهت گیری علمی را تقویت و به سرانجام برسانند.
6- غذای پاك و بدون شبهه كه ثمره و سمبل فعالیتهای اقتصادی سالم در جامعه و یك شبكه مدیریتی پاكدست و خدوم است از دیگر مشخصه‌های منشور جامعه مهدوی است توجه به این مهم علاوه بر اقتصاد سالم ،آثار تربیتی و فرهنگی ماندگار خواهد داشت این وظیفه آحاد جامعه خاصه طیف بزرگ شاغلین در محیط اقتصاد و كسب و كار است اما مسئولیت حكومت و عوامل آن در شرایط پیچیده امروز به مراتب سنگین‌تر از دیگران است. آنان نباید اقتصاد و نقش آن را شوخی فرض كنند و استفاده از تجربه دیگران را به فراموشی بسپارند خوشبختانه فقه غنی ما توانایی پاسخگویی به سئوالات این حوزه در بیان ملاكات ،جهت گیری‌ها و بعضی روشها را دارد آنچه در این بین مهم می‌نماید اینكه اهداف فرهنگی و نیاز‌های روحی جامعه نباید قربانی مقاصد اقتصاد گردد اگر این سخن نماینده شاخص مجلس درست باشد كه نظام فعلی بانكی ما ربوی است و كسی هم تاكنون پاسخ آن را نداده تكلیف رزق و روزی و تربیت نسل امروز و فردا چه می‌شود.
7- «غض بصر از گناه و خیانت» و برخوردار از جامعه ایمن اخلاقی حتی در نگاه به دیگران و رعایت حریم آنان از ویژگی دیگر جامعه تحت مدیریت امام زمان(عج) است. این خصلت كه موجب رعایت حجاب و حرمت دیگران می‌شود ریشه در حیاء و عفت انسانها دارد معنی این سخن این است كه بین حیاء و حجاب رابطه معنی داری نهفته است و كسانی كه دنبال مبارزه با بدحجابی هستند چه بجاست كه آهنگ تقویت حیاء و عفت با رویكرد كرامت بخشیدن به مخاطبان خود را نیز داشته باشند چرا كه حجاب وصف حیاست. در این باره حرف برای گفتن و درد دل كردن زیاد است به فرصت دیگر وا می‌گذاریم.
8- «وجود عالمان زاهد و خیرخواه» یكی از سرمایه‌های جامعه مهدوی است، سرمایه‌ای كه به قول سعدی همانند زر طلی است:
وجود مردم دانا مثال زر طلبی است كه به هر كجا كه روند قدر و قیمتش دانند
بزرگ زاده نادان به شهروا ماند
كه در دیار غریبش به هیچ نستانند
این بنده در یكی از یادداشتها نقش عالمان دین را به تبعیت از امام خمینی(ره) نیازمند مراقبت و باز تعریف دانستم و الان می‌گویم كارآمدی جمهوری اسلامی ایران با روحانیت پیوند خورده است و این روحانیت است كه بایستی با بازتعریف مستمر و هوشمندانه نقش خود این پیوند را مستحكم نماید و از وظیفه ذاتی خود غافل نشود و دست از خیرخواهی و نصیحت سایرین برندارد.
خوشبختانه در كنار انتقادهایی كه به عملكرد روحانیت وجود دارد اعتماد به این قشر حرف اول را می‌زند استفاده از این منبع و قوت استراتژیك در ساختن جامعه اسلامی بس ضروری است به گمان نویسنده توصیه و تأكید رهبر فرزانه انقلاب اسلامی بر تحول در حوزه‌های علمیه با این رویكرد نیز بایستی در برنامه‌های حوزه علمیه قم مطمح نظر باشد.
سخن را با این مقال از شهید ثانی از علماء و فقهای بزرگ به پایان می‌بریم كه فرموده‌اند اگر علماء و خواص ملتزم به مستحبات شوند عوام واجبات را انجام می‌دهند و اگر به واجبات اكتفاء نمایند عوام مرتكب محرمات می‌شوند.
